ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ (2139 λέξεις)

ΓΑΛΑΖΙΑ ΣΠΗΛΙΑ – ΝΗΣΟΣ ΡΩ  αρχ. Ρώγη

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Μάρτιος 2008

Το νησί της κυράς

Το ταξίδι κι η ζωή στο Καστελλόριζο δεν τελειώνει με την περιήγηση στο νησί. Διατρέχει με καΐκι τις θαλασσινές ακτές για να συναντήσει την διάσημη σε όλο τον κόσμο Γαλάζια Σπηλιά, ενώ στη συνέχειακαλύπτει γρήγορα τα οχτώ μίλια μέχρι εκεί που αναδύεται η Ρω

Προτείνεται ανεπιφύλακτα η ημερήσια, σε καθημερινή βάση το καλοκαίρι, εκδρομή. Υπάρχουν δύο διαφορετικές πλεύσεις προσέγγισης. Η πρώτη έρχεται κατ’ ευθείαν από το ακρωτήριο Αγίου Στέφανου(1) της βόρειας πλευράς και διαρκεί 45’, και, η δεύτερη, παραπλέει τα νοτιοανατολικά βραχώδη παράλια του Καστελλόριζου, ένα θέαμα πραγματικά εντυπωσιακό με τις σχεδόν κάθετες κοκκινωπές ορθοπλαγιές να ‘’βουτούν’’ στη θάλασσα εκεί που τα αφρισμένα κύματα κάνουν τα δικά τους παιχνίδια, δίνοντας στα βράχια παράξενα μοναδικά σχήματα.

Το νησί αποτελείται από σκούρα ασβεστολιθικά πετρώματα που διευκολύνουν τη δημιουργία σπηλαίων, δημιουργώντας έναν παράδεισο για τους σπηλαιολόγους ή τους σπηλαιολάτρεις, αφού διαθέτει  πάνω από δέκα βραχοσκεπή και τουλάχιστον πέντε ενάλια(2). Στη διαδρομή θα περάσετε δίπλα από έναν πολλαπλά ιστορικά φορτισμένο όρμο, τον «Αύλακα» (Ναύλακας στο τοπικό ιδίωμα) απ’ όπου οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τη πατρίδα τους, το Σεπτέμβριο του 1917, με το γαλλικό πλοίο Paris που τους μετέφερε στην Ελλάδα(3)

Ήταν η πρώτη ομαδική μετοικεσία που έφτασε στον Πειραιά(4) από το Καστελλόριζο, σε μια εξαιρετικά δύσκολη εποχή. Αργότερα η περιοχή του «Αύλακα»  χρησιμοποιήθηκε πολύ από τους Γάλλους κατά τη διάρκεια του πολέμου, το 1940. Εδώ ξεφόρτωναν κάθε λογής εφόδια, τρόφιμα, όπλα και πυρομαχικά, ανέβαιναν τον ξεροπόταμο του «Νούλκα» μέχρι πάνω στα πλατώματα της κορφής, στα πολυβολεία, όπου ακόμα υπάρχουν τα καλντερίμια που έφτιαξαν στη διάρκεια του Α’ π.π. όταν στα υψώματα του οροπεδίου είχαν τα τηλεβόλα τους που έβαλαν κατά των γερμανικών της Αντιφίλου. Ήταν η εποχή που καταστράφηκε στο λιμάνι μεγάλο τμήμα, ίσως το μεγαλύτερο, του Καστελλοριζιακού στόλου.

Αυτή η διαδρομή διαρκεί περισσότερο (1ω30’ – με 2ω), την προτιμούν όμως όλοι οι επισκέπτες γιατί περνά από το φημισμένο, Γαλάζιο Σπήλαιο ή Φώκιαλη και Φωτσαλίκι, ονομασίες που προέρχονται από το γαλάζιο φως που φωτίζει το εσωτερικό του και τις φώκιες που το χρησιμοποιούν ως καταφύγιο. Οι ντόπιοι το λεν και σπηλιά του Παραστά(5). Κατά την άποψη της αείμνηστης Άννας Πετροχείλου της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας (Ε.Σ.Ε.), των σπηλαιολογικών και άλλων ομάδων περιηγητών που ακολούθησαν, είναι το μεγαλύτερο και ωραιότερο ενάλιο σπήλαιο της χώρας. Ένας ονειρεμένος χώρος που παραπέμπει σε παραμύθι από αυτά που η φύση με τόση δεξιοτεχνία φτιάχνει  για να στολίζει τη ζωή των ανθρώπων. Κατά τη διάρκεια της παλίρροιας το άνοιγμα της εισόδου σχεδόν σκεπάζεται από τη θάλασσα και δεν φαίνεται. Φυσικά οι καπεταναίοι γνωρίζουν πότε, κι έτσι δεν υπάρχει πιθανότητα να.. μείνετε απ’ έξω. 

Η είσοδος είναι χαμηλή, κι αν έχετε πάει με μεγάλο σκάφος ή καΐκι, κατεβάζουν ένα μικρότερο βαρκάκι που χωρά στο άνοιγμα. Παρόλα αυτά πρέπει να σκύψετε στο πάτωμα της βάρκας. Αν τύχει και κλείσετε τα μάτια σας, θα βρεθείτε με μιας σε ένα απέραντο γαλάζιο χώρο που θαρρείτε ότι δεν μπορεί …από κάπου θα βγουν νεράιδες να σας υποδεχτούν. Οι φλογερές ακτίνες του ήλιου περνούν από το στενό άνοιγμα,  αντανακλούν στο νερό της σπηλιάς και ένα γαλανό φώς διαχέεται τυλίγοντας τα πάντα, σαν σε όνειρο. Η συνολική έκτασή της είναι 11.000 τ.μ. και το ύψος της 25 μ. περίπου. Λόγω της αθέατης θέσης και του μεγέθους είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν από πειρατές, ενώ, στα σύγχρονα χρόνια, δεν γλύτωσε τις καταστροφές όσον αφορά τον σταλακτιτικό διάκοσμο της οροφής, που δεν διακρίνεται με την πρώτη ματιά. Αν όμως εστιάσετε, θα δείτε χιλιάδες περίτεχνα σχήματα και σταλακτίτες. Η μορφολογία του παρουσιάζει ενδιαφέρον για σπηλαιοκατάδυση,  όμως εσείς αρκεστείτε στις βουτιές και το κολύμπι στα προκλητικά διάφανα νερά του.

Στη συνέχεια, περνάτε το ακρωτήρι Πουνέντε (Ζεφύριο και Ζαφείρι στους χάρτες), το νοτιότερο σημείο του Καστελόριζου, καταλήγοντας στη Ρω σε 1ω30’ – 2ω υπολογίζοντας και τη στάση για βουτιές στο σπήλαιο. Το θαλασσοδαρμένο νησί απέχει από τις ακτές της Τουρκίας 3 ν.μ. και, καθώς προσεγγίζετε, διακρίνετε σ όλη του την έκταση το βραχώδες απόκρημνο ανάγλυφο των ακτών, και τους χαμηλούς πετρώδεις λοφίσκους, ο ψηλότερος των οποίων δεν ξεπερνά τα 87 μ. Αν έχει χρόνο ο καπετάνιος, προτείνετέ του να σας κάνει τον κύκλο από την άλλη, τη νότια μεριά ώστε να δείτε τα μικρότερα έξι νησαία εδάφη που την στεφανώνουν, τους δύο όρμους, τον ευρύχωρο Φραγκολιμνιώνα, που είναι καλός, όταν δεν έχει σοροκάδα, και χρησιμοποιείται πολλές φορές από κότερα και μικρά πλοιάρια, κατόπιν ελέγχου από το στρατό, και δυτικότερα το Λιμενάρι.

Το πιθανότερο όμως είναι ότι θα πιάσετε στη κλασική και ασφαλή πλευρά του βόρειου τμήματος που ανοίγεται σαν μικρή αγκάλη με το αβαθές αμμουδερό λιμανάκι, τη γαλαζοπράσινη θάλασσα και τις δύο παραλίες, μια μικρούλα με άμμο κι άλλη με χαλίκι. Όταν φτάσαμε εμείς, τρομάξαμε μια τεράστια careta – careta, συνηθισμένο θέαμα απ ό,τι μας είπαν. Σ’ αυτό το πανέμορφο ακρογιάλι καταλήγουν συνήθως οι ημερήσιες εκδρομές με το σκάφος «Άγιος Κωνσταντίνος» του καπτα - Σταύρου Αμύγδαλου. 

Λίγα μέτρα από την παραλία βρίσκεται εδώ και αρκετούς αιώνες ο Άγιος Γεώργιος ένα μικρό, περιποιημένο, εκκλησάκι που χάρισε στη Ρω τη δεύτερη ονομασία της αφού σε παλιούς χάρτες αναφέρεται ως νήσος του Αγίου Γεωργίου, ή Άγιος Γεώργιος(6). Στον ευρύτερο χώρο βρίσκονται: το φυλάκιο της ΔΑΝ (Δύναμη Άμυνας Νήσων) Μεγίστης, με την ονομασία «Δέσποινα Αχλαδιώτου – Η Κυρά της Ρω», που υπηρετούν οι αξιωματικοί και οπλίτες , ακρίτες - φρουροί κι επιτηρητές του θαλάσσιου και εναέριου χώρου, το σπιτάκι της Κυράς της Ρω που χρησιμοποιείται για διοικητήριο και δύο θαυμάσιες παραλίες για βουτιές και ξεκούραση.

Αρκετά μακρύτερα, σε στρατιωτική ζώνη που απαγορεύεται η πρόσβαση, βρίσκεται το μικρό οχυρό που χρησιμοποίησε για λίγο καιρό, το 1788, σαν κρησφύγετο ο τολμηρός ναύαρχος Λάμπρος Κατσώνης μετά την πολιορκία και κατεδάφιση του κάστρου στο Καστελλόριζο. Αυτός είναι ο λόγος που οι Καστελλοριζιώτες λένε ακόμα και σήμερα «το κάστρο του Λάμπρου Κατσώνη», δίνοντας την εντύπωση ότι το έχτισε ο ίδιος ή ότι χτίστηκε στην εποχή του, όμως είναι πολύ παλιότερο. Το νησί χρησίμευε ως κρίκος στην αλυσίδα των στρατιωτικών παρατηρητηρίων του Ροδιακού κράτους και η οχύρωση, ήταν μια από τις στρατηγικές θέσεις που φιλοξενούσε και τη φρουρά. Χρονολογείται στον 4ο αι. και συνέχισε να χρησιμοποιείται στη ρωμαϊκή, βυζαντινή και ιπποτική περίοδο(7).  

Από τις ανασκαφές και τα αρχαία ευρήματα που βρέθηκαν (αμφορείς, επιγραφές, κεραμικά, τάφοι, νομίσματα κ.λπ.), αλλά και τη σπουδαία ανακάλυψη της πήλινης σαρκοφάγου του 11ου αι. αποδεικνύουν τη μακρά κατοίκηση και την ελληνικότητά της. Στα νεώτερα χρόνια ήρθαν εδώ βοσκοί και ψαράδες του Καστελλόριζου, βρήκαν νερό, άνοιξαν πηγάδια και φύτεψαν ελιές. Στις μέρες μας δεν υπάρχει κάτι που να θυμίζει αυτές τις δραστηριότητες εκτός από την βλάστηση που έχει μεγαλώσει καλύπτοντας μεγάλο τμήμα του νησιού. Παραμένει όμως πλούσιος ψαρότοπος γνωστός όχι μόνο στους ντόπιους, αλλά και σε ξένους που έρχονται για ψαροντούφεκο. Έχει πολλές ξέρες που κρύβονται σφυρίδες, συναγρίδες, φαγγριά (πανάκριβα στην αγορά), αλλά και γαρίδες, καραβίδες κ.ά.

Αναμφίβολα το νησί έγινε ευρύτερα γνωστό από την Δέσποινα Αχλαδιώτη, μια γυναίκα που πέρασε στη σύγχρονη ιστορία μας σαν παράδειγμα αποφασιστικότητας, κι ως η αλησμόνητη «Κυρά της Ρω». Είχε εγκατασταθεί εδώ με τον σύζυγο της Κώστα και τη γερόντισσα μητέρα της Μαριγώ το 1927, επί ιταλοκρατίας, σε μια εποχή που το νησί,  έβγαινε σε πλειστηριασμό για όποιον κτηνοτρόφο ήθελε να φέρει τα ζώα του εδώ για βοσκή. Δεν έφυγε ούτε το 1940 που αρρωσταίνει και πεθαίνει ο Κώστας Αχλαδιώτης, ούτε στη διάρκεια του Β’ π.π., όταν οι σύμμαχοι μετέφεραν όσους κατοίκους είχαν απομείνει μέσω Κύπρου στην Παλαιστίνη. Θέλησε να μείνει, μάλιστα σε μια από τις πολλές φορές που χρησιμοποίησε το νησί για τις επιχειρήσεις του ο Ιερός Λόχος, όπως έκανε και με την Στρογγυλή, ζήτησε μια ελληνική σημαία «για να την υψώνει κάθε πρωί και να την κατεβάζει κάθε βράδυ…»(8). Την επιθυμία της μέσα στην καρδιά του πολέμου την πραγματοποίησε ο ίδιος ο διοικητής του, Χριστόδουλος Τσιγάντες(9)

Μετά την απελευθέρωση ο Δήμος Μεγίστης της δώρισε μια μεγάλη σημαία που την ανεβοκατέβαζε υπερήφανη συντροφιά με λίγα αιγοπρόβατα και βοοειδή μέχρι το θάνατό της, στις 13 Μαΐου 1982. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της, έζησε στο Καστελλόριζο, όπου τιμήθηκε με το Μετάλλιο πολεμικής περιόδου 1940 – 1944, με βραβείο από την ακαδημία Αθηνών (30/12/1975), το Δήμο Ρόδου και την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Για τις πράξεις της, ετάφη με στρατιωτικές τιμές στο νησί που τόσο αγάπησε. Σήμερα, κοντά στον ιστό, όπου ύψωνε επί δεκαετίες την ελληνική σημαία, βρίσκεται το μνημείο – τάφος της που, εκτός από το όνομά της, γράφει και την προσωνυμία «Η Κυρά της Ρω» που έκανε γνωστό το νησί, τοποθετώντας ταυτόχρονα στο χάρτη του ενδιαφέροντος το Καστελλόριζο. 

Ίσως αναρωτιέστε κι εσείς λοιπόν, αν κατάλαβε η διοίκηση πόσο σημαντική είναι η παρουσία ανθρώπων στα ακραία σύνορά μας. Το αναφέρουμε γιατί οι πράξεις και οι παραλήψεις εκ μέρους της είναι τόσες, που όλα τα χωριά και τα νησιά αδειάζουν, ολοένα περισσότερο ερημώνουν, ο κόσμος συνεχίζει να φεύγει, να αφήνει τη γενέτειρά του προφανώς λόγω των ανυπέρβλητων προβλημάτων διαβίωσης και της χαμηλής ποιότητας ζωής. Το είπαμε και αλλού, ο κόσμος δεν ζει πια μόνο με τα σύμβολα, άλλαξαν οι εποχές, πόσο μάλλον, που δεν έχει κανένα παρόμοιο παράδειγμα από το πολιτικό προσωπικό.

Το Καστελλόριζο, τα παρακείμενα σ’ αυτό νησιά, η Ρω, το απέναντι Κας, είναι ένα καταγάλανο θαλασσινό σύνολο με τους δικούς του μόνιμους ή περιστασιακούς επισκέπτες που λάτρεψαν την ομορφιά του περήφανου ακριτικού βράχου. 

Όσο φαίνεται ότι στέκει μονάχο καταμεσής του πελάγου, τόσο δεσμεύει με την ομορφιά του όσους φτάνουν εδώ. Πραγματικά, σαν άλλη Κίρκη μας μάγεψε, κι είναι από τις ελάχιστες φορές που συνέβη να μην θέλουμε να αποχωριστούμε. Πιστεύουμε ότι και σεις θα αισθανθείτε το ίδιο.

Σημειώσεις:

(1) Ο φανός στο ακρωτήριο του Αγίου Στέφανου, το ‘’φαναράκι’’ των ντόπιων, τοποθετήθηκε το 1955 και κόστισε 710 δρχ. Βλ. απολογισμό έργου στο: Νομαρχία Δωδεκανήσου, «πεπραγμένα ενός επταμήνου», Ρόδος (1955) 63.

(2) «Τρύπα του Παραστά», «Φωτσαλίκι» ή «Γαλάζια Σπηλιά», «Κολώνες», «σπηλιά του Κατραντζή» και «σπηλιά του Αρναούτη». Βλ. χάρτη Συνδέσμου απανταχού Καστελλοριζίων «Άγιος Κωνσταντίνος» 1987. Περισσότερα και αναλυτικό χρονικό εξερευνήσεων δείτε στο:www.selas.org ή στην εύρεση του Google «Άννα Πετροχείλου Καστελλόριζο».

(3) Χριστίνα Δ. Ευστρατιάδου, Διηγήματα και Ιστορήματα του Καστελόριζου, σειρά Καστελοριζιακή βιβλιοθήκη Νο 4,έκδοση συνδέσμου απανταχού Καστελοριζιών «ο Άγιος Κωνσταντίνος». χ.χ., 17.

(4) Η ανάπτυξη του Πειραιά στηρίχθηκε στο μεταναστευτικό ρεύμα από το οποίο δημιουργήθηκαν οι πρώτες συνοικίες με ονόματα από τον τόπο προέλευσης (Υδραίικα, Μανιάτικα, Κρητικά κ.ά.).  Καθοριστικός παράγοντας ενοποίησης όλων των συνοικιών αποτέλεσε το ογκώδες προσφυγικό κύμα απ τη Μικρασία (1922) που εγκαταστάθηκε σε κάθε γειτονιά. Ενδεικτικά, το 1920 μαζί με τους Καστελλοριζιούς που αναφέρουμε είχε πληθυσμό 133.482 κατοίκους, ενώ το 1928 έφτασαν τους 189.648 αριθμός που ξεπεράστηκε ουσιαστικά, μόλις το 1981, για να μειωθεί στις μέρες μας (2001) στους 175.697, λιγότερους απ ό,τι είχε το 1928. Πηγή: «Στατιστικές Επετηρίδες» της ΕΣΥΕ.

(5) Προβληματισμό προκαλεί η ονομασία του, αν και ο καπετάνιος Σταύρος Αμύγδαλος επιμένει ότι από παλιά ονομάζεται  και «σπηλιά ή τρύπα του Παραστά». Ο χάρτης που κυκλοφόρησε το 1987 ο Σύνδεσμος απανταχού Καστελλοριζίων  «Άγιος Κωνσταντίνος» για τα 65 χρόνια του, εκτός από τα δεκάδες τοπωνύμια γραμμένα στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, αναφέρει «Σπηλιά, τρύπα του Παραστά», δίπλα από το ακρ.  Μεγάλος Νίφτης, και «Φωτσαλίκι ή τρύπα και Γαλάζια Σπηλιά» μετά τον όρμο του Αύλακα. Η θέση τους στο χάρτη προδίδει εύκολα τη διαφορετική τοποθεσία τους. Στις ίδιες παρατηρήσεις έχει προβεί πριν δύο χρόνια και ο Σ.ΕΛ.Α.Σ (Σπηλαιολογικός Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος) που επισκέφθηκε το νησί (24 Μαρ – 2 Απρ. 2006) και κατόπιν επιτόπιας έρευνας, που περιλάμβανε σχεδόν όλα τα σπήλαια και τα σπηλιαράκια, αναφέρει στην έκθεσή του: Έχοντας επισκεφθεί και τα δύο σπήλαια, γνωρίζουμε ότι η Γαλάζια Σπηλιά το Κυανούν Σπήλαιον της έκθεσης του 1963 [της αείμνηστης Άννας Πετροχείλου – αρχείο Ε.Σ.Ε. 112]) και η Τρύπα του Παραστά δεν είναι το ίδιο σπήλαιο.  www.selas.org Εξυπακούεται ότι ο προβληματισμός αποσκοπεί μόνο στην τεκμηρίωση της ονομασίας και αυτό, γιατί πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στα τοπωνύμια που μας παραδίδουν οι ντόπιοι, γραπτά ή προφορικά, μόνο που σε αυτή την περίπτωση έχουμε δύο αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις σε δύο επίπεδα. Και από τις Σπηλαιολογικές ομάδες που επισκέφθηκαν το σπήλαιο (ΕΣΕ 1963 και ΣΕΛΑΣ 2006) και από την τοπική κοινωνία (Βλ. τοπικό χάρτη συλλόγου 1987 και μαρτυρίες ντόπιων).  

(6) Γιαγκάκης ο.π. 43.

(7) Καλλιόπη Μπαϊράμη, «Χάλκη, Αλιμιά, Καστελλόριζο, Ρω», στο: Ανδρ. Βλαχόπουλος (επιμ.), (2005) 375.

(8) Γιαγκάκης ο.π. 46.

(9) Τσιγάντες – Σβορώνος, Χριστόδουλος, υποστράτηγος ε.α. (Τούλτσα Ρουμανίας 1897 – Λονδίνο 1970). Μετά από μια ταραχώδη στρατιωτική υπηρεσία (Α’ π.π., Ουκρανία, Μικρά Ασία, στρατοδικείο, αποκατάσταση) ανακλήθηκε στην υπηρεσία αναλαμβάνοντας την οργάνωση και διοίκηση του Ιερού Λόχου (1942) ως καταδρομικής μονάδας. Έδρασε στα Δωδεκάνησα και σε όλο το Αιγαίο έως το Μάιο του 1945 που οι γερμανικές δυνάμεις Δωδεκανήσου υπό τον υποστράτηγο Otto Wagener παραδόθηκαν στις συμμαχικές δυνάμεις. Διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής Δωδεκανήσου (1945) και αρχηγός της Ελληνικής Στρατιωτικής Αποστολής στα Δωδεκάνησα (1945 – 1947). Αποστρατεύτηκε το 1948 λαμβάνοντας τον βαθμό του υποστράτηγου εν αποστρατεία.  Βλ. λ. «Τσιγάντες», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος LarouseBritanica, τ.50, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα (2007) 673. Βλ. επίσης Μανώλη Α. Ήσυχου, «Μεταβατική περίοδος 1945 - 1947», στο: Κωστής Λιόντης (επιμ.) Επτά ημέρες (1997) 28.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Οι πρακτικές πληροφορίες όπως και η ενδεικτική βιβλιογραφία είναι στην εργασία Καστελλόριζο στον ίδιο τόμο. 

Extra Products - Χρήστος Τασούλης

 

Friday the 29th. . Joomla 3.0 templates. All rights reserved.